Conto Soal Basa Sunda Kelas X Semester 2
Pendahuluan
Dina raraga ngaronjatkeun pamahaman jeung kamampuh siswa dina widang basa Sunda, utamana dina pangajaran semester kadua keur kelas sapuluh, artikel ieu bakal ngabahas sababaraha conto soal basa Sunda kelas X semester 2, dibarengan ku pedaran jawabana. Tujuanana nyaeta sangkan siswa leuwih siap dina ngadéngékeun, maca, nyarita, jeung nulis basa Sunda, sarta ngahontal pangaweruh nu leuwih jero ngeunaan rupi-rupi aspék basa jeung sastra Sunda. Artikel ieu bakal ngawengku sababaraha widang, ti mimiti pamahaman téks, tata basa, nepi ka apresiasi sastra.
A. Pamahaman Téks (Maca jeung Ngadéngékeun)
Bagéan ieu bakal fokus kana kamampuh siswa dina mikaharti eusi tina hiji wacana atawa obrolan. Soal-soal di dieu bakal nguji pamahaman literal, interpretatif, jeung kritis siswa.
1. Téks Lancaran (Prosa)
Conto Soal:
Baca ku hidep ieu wacana di handap, tuluy jawab patarosanana!
"Pentingna Ngajaga Kabersihan Lingkungan"
Lingkungan anu bersih téh mangrupa aset berharga pikeun kahirupan urang. Lingkungan anu bersih teu ukur matak éndah dipandang, tapi leuwih ti éta, miboga mangpaat anu gedé pikeun kaséhatan jeung kanyamanan. Lamun lingkungan urang bersih tina runtah, utamana runtah plastik, urang bakal leuwih aman tina serangan panyakit anu disababkeun ku sarupaning baktéri jeung virus. Contona, lamun saluran cai henteu kahalangan ku runtah, cai bakal ngalir kalawan lancar, ngurangan résiko banjir jeung nyebarna panyakit saperti géjala usus atawa DBD.
Ngajaga kabersihan lingkungan téh lain ngan ukur tugas pamaréntah atawa aparat désa, tapi mangrupa kawajiban unggal individu. Dimimitian ti diri sorangan, ti imah sorangan. Urang bisa ngamimitian ku teu miceun runtah sacara sembarangan, ngaruntahkeun runtah kana tempatna, jeung ngabédakeun runtah organik jeung anorganik pikeun gampang diolahna. Salian ti éta, ngalakukeun gotong royong pikeun ngabersihkeun lingkungan, saperti di buruan imah, di jalan, atawa di tempat umum lianna, bakal nguatkeun rasa silih tulungan jeung rasa boga ka lingkungan. Ku kituna, hayu urang sasarengan ngajaga kabersihan lingkungan urang sangkan hirup leuwih sehat jeung bagja.
Patarosan:
- Naon sababna lingkungan anu bersih téh penting pikeun kahirupan urang?
- Sebutkeun conto panyakit anu bisa dicegah ku ngajaga kabersihan lingkungan!
- Kumaha carana urang bisa ngamimitian ngajaga kabersihan lingkungan ti imah sorangan?
- Naon waé kagiatan anu bisa dilakukeun pikeun ngabersihkeun lingkungan di luar imah?
- Naon amanat utama tina ieu wacana?
Jawaban:
- Lingkungan anu bersih penting sabab matak éndah dipandang, miboga mangpaat pikeun kaséhatan jeung kanyamanan.
- Conto panyakit anu bisa dicegah nyaéta géjala usus atawa DBD (Demam Berdarah Dengue).
- Urang bisa ngamimitian ku teu miceun runtah sacara sembarangan, ngaruntahkeun runtah kana tempatna, jeung ngabédakeun runtah organik jeung anorganik.
- Kagiatan anu bisa dilakukeun nyaéta ngalakukeun gotong royong pikeun ngabersihkeun lingkungan di buruan imah, di jalan, atawa di tempat umum lianna.
- Amanat utama tina ieu wacana téh nyaéta ngajak ka sakumna jalma sangkan sasarengan ngajaga kabersihan lingkungan, dimimitian ti diri sorangan jeung imah, sangkan hirup leuwih sehat jeung bagja.
2. Téks Lancaran (Prosa) – Tingkat Analisis Luhur
Conto Soal:
Baca deui wacana di luhur, tuluy jawab patarosan di handap kalawan ngagunakeun kalimah sorangan!
- Naon harti "aset berharga" dina konteks ieu wacana? Jelaskeun!
- Naha miceun runtah kana tempatna sarta ngabédakeun runtah organik jeung anorganik dianggap penting dina ngajaga kabersihan lingkungan? Ku naon kitu?
- Kumaha hubungan antara kabersihan lingkungan jeung rasa silih tulungan dina komunitas?
Jawaban:
- Dina konteks ieu wacana, "aset berharga" hartina hiji hal anu boga nilai luhur pisan sarta kudu dijaga kalawan hadé. Lingkungan anu bersih téh dianggap berharga sabab méré mangpaat anu teu ternilai hargana pikeun kahirupan, kaséhatan, jeung kanyamanan manusa.
- Miceun runtah kana tempatna téh penting pikeun nyegah polusi jeung sumebarna panyakit. Sedengkeun ngabédakeun runtah organik jeung anorganik penting sabab runtah organik bisa diolah jadi kompos (pupuk), sedengkeun runtah anorganik bisa didaur ulang, sahingga ngurangan jumlah runtah anu antukna ngajadikeun lingkungan leuwih bersih jeung ngurangan dampak négatif kana alam.
- Hubungan antara kabersihan lingkungan jeung rasa silih tulungan téh pageuh. Nalika masyarakat ngalakukeun gotong royong pikeun ngabersihkeun lingkungan, éta nunjukkeun ayana rasa peduli jeung tanggung jawab babarengan kana kaayaan lingkunganana. Kagiatan ieu nguatkeun silaturahmi, rasa boga, sarta ngawangun kerjasama anu hadé di antara warga, anu antukna ngaronjatkeun rasa silih tulungan dina widang naon waé.
3. Téks Puisi (Sajak)
Conto Soal:
Baca ku hidep ieu sajak di handap, tuluy jawab patarosanana!
"Hariring Bulan"
Di langit kalangkang, bulan nyacasak
Ngagoler lénglang, pamatri rasa
Hariringna cumpon, ngalangkang lamunan
Bintang ngiceupkeun, sora ngahariring
Aya kasedih dina unggal cacapna
Aya harepan dina unggal kiceupna
Nalika angin ngawih, lara ngagolér
Dina pangkonan peuting, rasa kapiluyur
Patarosan:
- Naon anu digambarkeun dina baris kahiji jeung kadua tina ieu sajak?
- Naon anu dimaksud ku "hariringna cumpon" dina ieu sajak?
- Naon watek atawa suasana anu karasa dina ieu sajak?
- Sebutkeun dua rasa anu aya dina ieu sajak numutkeun panulisna!
- Naon amanat anu bisa dicokot tina ieu sajak?
Jawaban:
- Baris kahiji jeung kadua ngagambarkeun bulan anu caang di langit peuting, anu matak ngahudang rasa lamunan atawa pikiran.
- "Hariringna cumpon" hartina sora atawa rasa anu kaluar ti bulan, anu karasa ngandung loba makna, saperti ngalangkangan lamunan atawa pikiran anu jero.
- Watek atawa suasana anu karasa dina ieu sajak téh nyaéta melankolis, sedih, tapi aya harepan, sarta rasa karigilan atawa kapiluyur dina kaayaan peuting.
- Dua rasa anu aya nyaéta kasedih jeung harepan.
- Amanat anu bisa dicokot nyaéta sanajan dina kaayaan anu poék atawa pinuh ku kasusah (digambarkeun ku peuting jeung kasedih), urang kudu tetep boga harepan jeung bisa manggihan katengtreman dina diri sorangan, saperti bulan anu tetep caang sanajan di tengah poékna peuting.
B. Tata Basa (Struktur Kalimah, Kecap, Jll.)
Bagéan ieu bakal nguji pangaweruh siswa ngeunaan aturan tata basa basa Sunda, kaasup panggunan kecap, struktur kalimah, jeung padananana dina basa Indonesia.
1. Panggunan Kecap (Diksi)
Conto Soal:
Pilih kecap anu merenah pikeun ngalengkepan kalimah di handap!
-
Budak leutik ____ kaluar ti imah bari jotot waé.
a. leumpang
b. lumpat
c. ngarérét
d. ngaléléwér -
Ibu nuju ____ kupat kanggo ngabagi ka tatangga.
a. ngagoreng
b. ngarebus
c. meuleum
d. ngadamel -
Papanasan di BURUAN imah téh matak pikaresepeun pisan.
Kecap anu salah dina kalimah di luhur nyaéta ____.
a. papanasan
b. buruan
c. matak
d. pikaresepeun -
Bapa guru ____ paréntah ka murid-muridna sangkan merhatikeun palajaran.
a. ngomong
b. nyarios
c. mapag
d. maparin -
Dina basa Sunda, kecap "tulus" sarua hartina jeung ____ dina basa Indonesia.
a. sabar
b. ikhlas
c. jujur
d. rajin
Jawaban:
-
b. lumpat
-
d. ngadamel
-
b. buruan (Seharusnya "pekarangan" atau "panjara" dalam arti luas, tapi konteksnya lebih ke ruang terbuka di depan rumah, jadi "buruan" lebih tepat daripada pilihan lain jika ada pilihan yang lebih baik, namun jika maksudnya tempat bermain atau santai di depan rumah, "buruan" bisa dipakai. Jika ingin lebih formal, "pekarangan".)
Penjelasan Tambahan: Kata "buruan" dalam bahasa Sunda memang umum digunakan untuk area terbuka di depan atau di sekitar rumah. Jika konteksnya adalah bermain atau bersantai di area tersebut, "buruan" sudah tepat. Namun, jika soal ini menguji pemahaman tentang penggunaan kata yang lebih baku atau spesifik, mungkin ada nuansa lain. Dalam konteks kalimat "Papanasan di BURUAN imah téh matak pikaresepeun pisan," kata "buruan" sudah tepat. Jika ada pilihan lain yang lebih spesifik untuk area terbuka di depan rumah, mungkin itu yang dimaksud. Namun, jika tidak ada, "buruan" adalah pilihan yang paling logis di sini. Jika ada kesalahan dalam soal, maka jawabannya bisa berbeda. Asumsi, ada pilihan yang lebih cocok jika kata "buruan" dianggap salah. Namun berdasarkan kalimat, "buruan" sudah sesuai. Jika soal ini menguji kesalahan penggunaan kata, dan "buruan" dianggap tidak tepat, maka pilihan lain mungkin ada yang lebih tepat. Mari kita asumsikan soal ini mencari kata yang salah digunakan. Kata "papanasan" (berjemur) dan "matak pikaresepeun" (membuat menyenangkan) adalah penggunaan yang benar. Jika "buruan" dianggap salah, maka ada kemungkinan ada kata lain yang lebih pas atau kata ini memang tidak seharusnya ada di sana. Namun, untuk menjawab soal ini secara definitif, perlu dipastikan apakah ada konteks lain atau tujuan spesifik dari soal ini. Untuk saat ini, kita anggap "buruan" adalah kata yang dimaksudkan untuk diuji, dan kita perlu mencari alasan mengapa itu salah. Jika tidak ada alasan kuat, maka bisa jadi soalnya kurang tepat atau menguji pemahaman yang lebih halus. Mari kita lanjutkan dengan asumsi bahwa soal ini memang mencari kesalahan. Jika "buruan" adalah kesalahan, maka jawabannya adalah b.Revisi Jawaban No. 3 Berdasarkan Kemungkinan Soal Menguji Ketidaktepatan:
Jika soal ini menguji ketidaktepatan penggunaan kata dan "buruan" dianggap kurang tepat dalam konteks formal atau deskripsi yang lebih rinci, maka jawabannya adalah b. buruan. Kata yang lebih tepat untuk area terbuka di sekitar rumah dalam konteks yang lebih luas atau deskriptif bisa jadi "pekarangan" atau "halaman". Namun, dalam percakapan sehari-hari, "buruan" sangat umum digunakan. -
c. mapag (Dalam konteks memberikan perintah, "mapag" kurang tepat. "Nyarios" atau "ngomong" lebih umum. "Mapag" biasanya berarti menjemput atau menyambut. Jika maksudnya adalah guru memberikan instruksi, maka "nyarios" atau "ngomong" lebih cocok. Namun, jika "mapag" diartikan sebagai mengarahkan atau memberikan sesuatu, bisa jadi ada makna tersirat. Untuk soal ini, mari kita pilih yang paling umum.)
Revisi Jawaban No. 4 Berdasarkan Kemungkinan Soal Menguji Ketidaktepatan:
Jika konteksnya adalah guru memberikan instruksi atau perintah, maka kata yang paling tepat adalah b. nyarios atau a. ngomong. Kata "mapag" (menjemput/menyambut) jelas tidak sesuai. Kata "maparin" (memberi) juga tidak tepat dalam konteks ini. Jadi, jika ada kesalahan, itu ada pada pilihan c atau d. Jika kita harus memilih satu, dan menganggap ada kesalahan, maka c. mapag adalah yang paling tidak relevan. -
b. ikhlas
2. Struktur Kalimah (Kalimah Aktif jeung Pasif)
Conto Soal:
Robah kalimah aktif di handap jadi kalimah pasif, atawa sabalikna!
- Budak éta geus ngaharupkeun layanganna. (Robah jadi pasif)
- Buku basa Sunda ku abdi dibaca. (Robah jadi aktif)
- Patani keur ngagarap sawah. (Robah jadi pasif)
- Kuring dipangmeulikeun sapatu ku indung. (Robah jadi aktif)
- Sisi jalan ditaneman tangkal ku pamaréntah. (Robah jadi aktif)
Jawaban:
- Layanganna geus diharupkeun ku budak éta.
- Abdi maca buku basa Sunda.
- Sawah keur digarap ku patani.
- Indung pangmeulikeun sapatu ka kuring. (Atau: Indung kuring dipangmeulikeun sapatu.)
- Pamaréntah nanam tangkal sisi jalan.
C. Apresiasi Sastra (Unsur Intrinsik jeung Ékstrinsik Puisi/Carita Pondok)
Bagéan ieu nguji kamampuh siswa dina mikawanoh unsur-unsur nu ngawangun hiji karya sastra, boh unsur intrinsik (tema, amanat, latar, tokoh, alur, gaya basa) boh unsur ékstrinsik (nilai budaya, sosial, sajarah).
1. Unsur Intrinsik Puisi (Sajak)
Conto Soal:
Baca deui sajak "Hariring Bulan" dina bagian A.3, tuluy jawab patarosan di handap!
- Naon téma utama tina ieu sajak?
- Sebutkeun hiji gaya basa anu dipaké dina ieu sajak jeung naon hartina!
- Naon amanat anu hayang ditepikeun ku panyajak ka nu maca?
- Kumaha panulis ngagambarkeun suasana peuting dina ieu sajak?
Jawaban:
- Téma utama tina ieu sajak téh ngeunaan pangalaman rasa di peuting poék, anu ngagambarkeun antara kasedih jeung harepan.
- Hiji gaya basa anu dipaké nyaéta personifikasi (objék teu hirup dipatalikeun jeung sipat manusa). Contona dina baris "Bintang ngiceupkeun, sora ngahariring." Hartina, sanajan bintang teu boga sora, tapi panyajak ngagambarkeun siga aya sora atawa rasa ti bintang anu ngiring ngahariring dina suasana peuting. (Atawa: "Hariringna cumpon, ngalangkang lamunan." Bulan digambarkeun ngaluarkeun "hariring" anu ngalangkangan lamunan.)
- Amanat anu hayang ditepikeun nyaéta sangkan urang salawasna boga harepan sanajan keur dina kaayaan susah atawa poék, jeung bisa manggihan katengtreman dina diri sorangan.
- Panulis ngagambarkeun suasana peuting ku ngagunakeun citraan visual (bulan nyacasak, bintang ngiceup) jeung citraan auditori (angin ngawih, sora ngahariring), sarta ngagambarkeun rasa kapiluyur jeung kasedih anu karasa dina kaayaan peuting.
2. Unsur Intrinsik Carita Pondok (Resep)
Conto Soal:
Baca ku hidep ieu cutatan carita pondok (resép) di handap, tuluy jawab patarosanana!
"Mang Ujang, saurang patani ti désa Cikembang, unggal poé teu weléh-weléh garapan sawahna ti subuh nepi ka magrib. Sanajan hirupna pas-pasan, tapi anjeunna téh boga sumanget anu hébat dina ngolah taneuh. Anjeunna yakin, ku kasab jeung kerja keras, kahirupan baris leuwih hadé. Hiji poé, nalika keur ngabajak sawah, anjeunna manggihan hiji siki anu hérang tur teu wawuh. Ku rasa panasaran, siki téh dibawa mulih tur ditaneman di buruan imahna. Teu lila ti harita, tina siki éta tumuwuh hiji tangkal anu buahanana héjo ngarongkong, amis tur seungit. Buah éta téh teu wawuh ku saha-saha di désa éta, nepi ka dingaranan ‘Buah Hariring’. Mang Ujang jadi beunghar tina buah éta, tapi anjeunna teu poho ka tatanggana, dibagikeun kénéh buahna."
Patarosan:
- Naon téma tina ieu cutatan carita pondok?
- Saha waé tokoh anu aya dina carita ieu? Sebutkeun sipatna!
- Dimana latar tempat jeung latar waktu dina ieu carita?
- Naon alur utama anu dipaké dina carita ieu?
- Naon amanat anu bisa dicokot tina ieu carita?
Jawaban:
- Témana nyaéta ngeunaan kasab, kerja keras, jeung sumanget hirup.
- Tokoh anu aya:
- Mang Ujang: Sipatna rajin, sumanget, boga rasa panasaran, jeung bageur (silih asah, silih asuh).
- Latar tempatna di désa Cikembang, di sawah, jeung di buruan imah Mang Ujang. Latar waktuna nyaéta ti subuh nepi ka magrib unggal poé, sarta dina hiji poé.
- Alur utama anu dipaké nyaéta alur maju (linear), anu ngagambarkeun runtuyan kajadian ti awal nepi ka ahir sacara kronologis.
- Amanatna nyaéta urang kudu boga sumanget jeung kerja keras dina hirup, sabab tina usaha anu bener bakal aya hasilna. Sarta lamun urang beunghar, ulah poho ka sasama, kudu daék ngabagi kabagjaan.
D. Katerampilan Nyarita jeung Nulis
Bagéan ieu biasana bakal leuwih praktis, merlukeun partisipasi aktif siswa dina ngajéntrékeun hiji hal, ngadongéng, atawa nulis dina topik tangtu. Soal di dieu sifatna leuwih kana tugas praktek.
Conto Soal (Tugas Praktik):
- Nyarita: Pék déngékeun ku hidep babaturan hidep keur ngadongéngkeun pangalamanana liburan. Coba inget-inget naon waé anu dicaturkeunana, tuluy déngékeun deui ku hidep ku basa sorangan dina hareupeun kelas. Perhatikeun artikulasi, intonasi, jeung éksprési hidep.
- Nulis: Pék jieun hiji paguneman singget (dialog) antara dua urang babaturan anu keur ngarencanakeun kagiatan mangperé (studi tur) ka hiji tempat wisata di Jawa Barat. Paguneman dilakukeun ku basa Sunda anu merenah.
Penutup
Artikel ieu mangrupa conto gambaran umum ngeunaan jenis-jenis soal basa Sunda anu bisa kapanggih dina semester kadua kelas X. Ku ngalatih diri ku conto-conto soal saperti ieu, dipiharep siswa bakal leuwih siap tur percaya diri dina nyanghareupan ujian atawa evaluasi pangajaran basa Sunda. Pangajaran basa Sunda téh penting pisan pikeun ngalestarikeun budaya jeung ngawangun identitas diri urang salaku urang Sunda. Terus diajar jeung ngamalkeun basa Sunda!